Kalendarz egipski

Starożytni Egipcjanie byli z pewnością pierwszymi w dziejach ludźmi, którzy stworzyli racjonalny kalendarz słoneczny. Rok w starożytnym Egipcie składał się z 365 dni  podzielonych na 12 trzydziestodniowych miesięcy  . Cztery miesiące składały się na jedną z trzech pór, uwarunkowanych zachowaniem się Nilu. Tak doniosłe dla Egipcjan wydarzenie, jak początek przyboru wód Nilu zbiegał się z pojawieniem się na horyzoncie Syriusza (gr. Sotis, eg.Sopdet  ), na krótko przed wschodem Słońca. Heliakalny wschód Syriusza ma miejsce 19 lipca w kalendarzu juliańskim, czyli 15 czerwca naszego kalendarza i był dla Egipcjan sygnałem rozpoczęcia nowego roku. Ponieważ jednak egipski rok liczył 365 dni a rok słoneczny, (czy raczej sotisowy) trwa 365.25 dni, to początek nowego roku opóźniał się co cztery lata o jeden cały dzień. Egipcjanie wiedzieli naturalnie o tym i dlatego początek nowego roku był datą ruchomą, każdorazowo oficjalnie ogłaszaną. W późnym okresie dla wyrównania roku kalendarzowego z rokiem astronomicznym zaczęto dodawać na końcu każdego roku 5 dodatkowych dni, które Grecy nazwali dniami epagomenalnymi, a Egipcjanie nazwali je kolejno: Ozyrys, Horus, Seth, Izyda, Neftyda. Nazwy miesięcy, pochodzące od nazw ważniejszych świąt, również wprowadzono w okresie późnym. W okresie faraońskim miesiące numerowano.

Prócz kalendarza opisanego powyżej istniał kalendarz rytualny, oparty na cyklu księżycowym i podzielony również na 12 miesięcy liczących na przemian 29 i 30 dni. Tak więc kolejne dwa miesiące miały razem 59 dni, ale co 5 lat wydłużano rok, przez co ostatnie dwa miesiące liczyły łącznie 60 dni. Do najważniejszych zadań kapłanów należało zgranie terminów świąt oraz obrzędów, związanych z kultami lunarnymi i określanych wg. faz księżyca, z terminami wg. kalendarza sotisowego i wyznaczenie ich dat. Papirus Carlsberg 9 wyjaśnia sposób przeliczania ruchomych świąt roku księżycowego na daty kalendarza sotisowego. Zgodność 25-letniego cyklu uzyskano przez podział 309 miesięcy księżycowych na 16 lat zwykłych (po 12 miesięcy) i 9 lat wielkich (po 13 miesięcy).

Rachuby lat nigdy nie prowadzono wg ciągłego systemu. W czasach pierwszych dynastii liczono lata od różnych pamiętnych wydarzeń. Za V i VI dynastii takim ewenementem służącym za podstawę rachuby lat, były powszechne spisy pogłowia bydła. Dopiero w okresie Nowego Państwa wszedł na stałe w użycie system liczenia lat od momentu objęcia władzy przez panującego króla. Np, zapis  oznaczał rok pierwszy króla Górnego i Dolnego Egiptu Menmaatre. Lata panowania i lata kalendarzowe nie pokrywały się. Drugi rok panowania rozpoczynał się od rocznicy koronacji a nie od dnia Nowego Roku.