Mitologia egipska

Egipt  zwano  „ Darem  Nilu „  i  to  on  zdominował  sposób  życia  ludzi  i  wpłynął  na  ukształtowanie  kraju, mitologii i bogów.  Egipcjanie  uważali,  że  świat  jest  pasmem  ziemi,  przez  którego  środek  przepływa  Nil,  oblanym  wokół  wodami  Wielkiego  Oceanu.  Wodę  tę  personifikował  Num,  pierwszy  z  bogów,  źródło  rzeki  i  deszczu.  Ponad  ziemią  rozciągało  się  niebo  podtrzymywane  przez  cztery  kolumny,  każda  ustawiona  w  krańcu  innej  strony  świata.  Różnice  między  Górnym  a  Dolnym  Egiptem  znalazły  odbicie  w  mitologicznej  walce  Ozyrysa  i  Horusa  z  Setem,  a  także  w  konstrukcji  państwa.  Faraon  był  bogiem,  który  połączył  dwie  korony: Górnego  i  Dolnego  Egiptu.  Za  życia  był  Horusem,  po  śmierci  -  Ozyrysem,  królem  zmarłych.  Z  mitami  o  Horusie  i  Ozyrysie  była  związana  mumifikacja  i  kult  zmarłych.  Bardzo  dużo  wagi  poświęcano  również  słońcu.  Re,  bóg  słońce  zgodnie  z  tradycją  był  pierwszym  faraonem,  a  jako  Atum  był  stwórcą  świata.  Powiadano,  że  Atum,  który  albo  sam  się  stworzył,  albo  był  dzieckiem  Nun,  wyłonił  się  z  pierwotnych  wód  jako  pagórek.  Kult  solarny  osiągnął  apogeum  za  czasów  panowania  Amenhotepa  IV  zwanego  Echnatonem  ( 1379 – 1362 ).  Wydaje  się,  że  faraon  ten  porzucił  niezliczone  bóstwa,  do  których  odwoływali  się  poprzedni  władcy  i  skupił  swoją  pobożność  na  jednym  bogu  Atonie,  przedstawianym  pod  postacią  dysku  słonecznego.  Ozyrys  był  archetypem  boga  zmarłych.  Jego  powtarzająca  się  śmierć  i  zmartwychwstanie  uważano  za  odbicie  corocznych  wylewów  Nilu  oraz  cyklicznego  wzrostu  i  zamierania  roślinności.  Przede  wszystkim  był  on  królem  wieczności,  władcą  bezkresnego  trwania  w  świecie  podziemnym,  którego  położenie  odsłania  nam  Księga  Zmarłych.  Tutaj  siedzący  na  tronie  Ozyrys  sądził  każdego  zmarłego  człowieka,  jakiego  podprowadzał  mu  kolejno  Anubis,  bóg  o  głowie  szakala.  Jednak  ludzie  w  Cesarstwie  Rzymskim  poznali  Ozyrysa  niemal  wyłącznie  poprzez  rozbudowane  misteria  Izydy,  jego  żony  i  siostry.  W  jej  cyklu  mitologicznym  był  zresztą  jednym  z  pomniejszych  aktorów,  podobnie  jak  Serapis,  którego  Ptolemeusze  uznali  za  boga  państwowego.

AMON

Jego  imię  znaczy  „Tajemniczy„  Identyfikowany  z  bogiem  słońca  Re,  stał  się  jako  Amon – Re  głównym  bóstwem  Egiptu.  Przedstawiany  pod  postacią brodatego  mężczyzny  noszącego  czapkę  z  dwoma  długimi  piórami.  Był  opiekunem  dynastii.  Ku  jego  czci  zbudowano  ogromne  świątynie  w  Luksorze  i  Karnaku.  Uchodził  za  jednego  z  trzech  stwórców  świata,  a  do  jego  wielkoduszności  apelowali  wierni  w  błagalnych  modlitwach.  Wraz  z  boginią  Mut  i  bogiem  księżyca  Chonsu tworzyli  Triadę  Tebańską.  Teby  były  jego  miastem  rodzinnym  skąd  jego  kult rozpowszechnił  się  na  resztę  kraju.

ANUBIS

Bóg umarłych,  wynalazca  mumifikacji,  patron  balsamowania,  strażnik  grobu,  do  którego  kierowano  pogrzebowe  modły.  Przedstawiany  z  głową  szakala.  Wraz  z  Imstetem,  Hapi,  Duamutefem  i  Kebehsenufem  panował  w  podziemiach.

ATON

Tarcza słoneczna, widzialny przejaw boga Re, jedyne bóstwo w monoteistycznej religii stworzonej przez Echnatona. Ośrodkiem kultu Atona było Achetaton, obecnie Tell el–Amarna. Aton przedstawiany był jako dysk słoneczny z promieniami zakończonymi dłońmi.

ATUM

Jeden  z  najstarszych  bogów  egipskich,  którego  świętym  zwierzęciem  był  wąż.  Czczony  w  Heliopolis  jako  Atum – Re  uważany  był  tam  za  stwórcę  świata  i  bogów,  a  jako  bóstwo  słońca  uważany  był  za  uosobienie  słońca  popołudniowego.  W  sztuce  przedstawiano  go  w  ludzkiej  postaci  z  podwójną  koroną  Górnego  i  Dolnego  Egiptu  na  głowie.

BASTET

Egipska  bogini  kotka.  Centrum  kultu  tej  bogini  było  miasto  Bubastis,  gdzie  znajdowała  się  nekropolia  zmumifikowanych  kotów.  Koty  czczono  także  w  domach,  a  polowanie  na  lwy,  ulubiony  sport  faraonów,  uchodziło  za  grzeszny  czyn,  jeżeli  odbywało  się  podczas  świąt  ku  czci  tej  bogini.

BES

Bóg  domowy,  przedstawiany  zazwyczaj  pod  postacią  karła  z  szeroką  brodatą  twarzą,  krzaczastymi  brwiami,  długimi  włosami,  z  wielkimi  odstającymi  uszami,  płaskim  nosem,  wystającym  językiem,  cienkimi  i  długimi  rękoma,  krzywymi  nogami  i  ogonem.  Bes  łączony  z  ludzkimi  przyjemnościami,  był  postacią  wesołą  i  chronił  ludzi  przed  nieszczęściami.  Zabijał  węże,  chronił  dzieci,  przy  połogach  asystował  bogini  Tawert  przedstawianej  pod  postacią  hipopotama.

CHEPRY

Bóg  z  głową  skarabeusza,  którego  Egipcjanie  uważali  za  boga  słońce  Re  w  czasie  poranka.  Chętnie  porównywali  skarabeusza  toczącego  po  ziemi  kulkę  gnoju  z  Re  toczącym  po  niebie  słońce.

CHNUM

Bóstwo  o  głowie  barana,  które  według  tradycji  było  twórcą  człowieka,  którego  ulepił  z  gliny  na  kole  garncarskim.  Małżonką  jego  była  bogini – żaba  Heket,  opiekunka  porodów.  Ta  boska  para  występuje  w  świątyniach  Luksoru  i  Deir  el – Bahari  w  reliefach  obrazujących  boskie  narodziny  królów  mające  unaocznić  poddanym  nadnaturalne  pochodzenie  władców  Egiptu.

 

HAPI

Rzeka  Nil  czczona  była  jako  bóstwo.  Dla  Egipcjanina  był  to  Hapi,  tęgi  i  dobrze  odżywiony  bóg,  którego  przedstawiano  zwykle  z  kłosami  zboża  i  rogiem  obfitości.  W  nagrodę  za  użyźnianie  ziemi  w  trakcie  corocznych  wylewów  rzeki  składano  mu  w  ofierze  pożywienie,  cenne  ozdoby  i  klejnoty.

 

HATOR

Bogini  krowa  czczona  w  kilku  częściach  Egiptu.  Hator  jako  bogini  płodności  asystowała  przy  narodzinach  dzieci,  była  uważana  za  patronkę  urody,  miłości  i  małżeństwa.

HORUS

Należał  do  głównych  bogów  Egiptu  i  jako  patron  i  opiekun  faraonów  miał  niezliczoną  ilość  świątyń  w  całym  kraju.  Przedstawiany  był  z  głową  sokoła.  Kiedy  Horus  osiągnął  wiek  męski  wyruszył  by  pomścić  śmierć  ojca  i  w  pojedynku  z  Setem,  zabójcą  Ozyrysa  stracił  oko.  Set  jednak  został  pokonany.

IMHOTEP

Jeden  ze  śmiertelników,  który  został  zaliczony  w  poczet  bogów  egipskich.  Architekt  kompleksu  piramidy  schodkowej  w  Sakkara.  Przedstawiano  go  jako  kapłana  z  ogoloną  głową  trzymającego  na  kolanach  rozwinięty  zwój  papirusu.  Był  patronem  nauczania  i  medycyny.

  

IZYDA

Bogini  magii  i  wszelkiej  siły  twórczej,  pani  ziemi,  nieba,  morza  i  świata  zmarłych.  Jedna  z  najpopularniejszych  bogiń  Egiptu  czczona  jako  wzorowa  żona  Ozyrysa  i  matka  Horusa.  Wyobrażana  była  jako  kobieta  z  tronem  na  głowie.  Jej  kult  rozszerzył  się  na  Grecję  i  Rzym,  a  w  Egipcie  jej  ośrodkiem  było  File.

MAAT

Córka  Re,  egipska  bogini  prawdy,  na  głowie  nosiła  strusie  pióro.  Pióro  to,  jako  personifikację  prawdy  i  sprawiedliwości  kładziono  na  jednej  z  szal  wagi,  na  której  podczas  sądu  Ozyrysa  ważono  duszę  zmarłego.

MUT

Bogini,  której  symbolem  był  sęp.  Przedstawiana  jako  kobieta  w  królewskiej  koronie  czczona  była  w  południowej  części  Karnaku,  gdzie  znajdowała  się  jej  świątynia.  Jako  małżonka  Amona  tebańskiego  i  matka  Chonsu  odbywała  wraz  z  nim  uroczyste  procesje  z  Karnaku  do  Luksoru  lub  na  przeciwną  stronę  Nilu  do  królewskich  świątyń  grobowych.

NEFTYDA

Żona  Seta,  siostra  Ozyrysa.  Jej  imię  oznacza  „ Pani  Zamku „  Łączona  była  z  rytuałem  pogrzebowym,  ponieważ  ona  i  jej  siostra  Izyda  występowały  jako  strażniczki  wieka  i  nóg  trumny.

NEHEBKAU

Jeden  ze  straszliwych  demonów  jacy  w  egipskim  świecie  podziemnym  czyhali  na  zmarłego.  Był  to  wąż  z  ludzkimi  ramionami  i  nogami.  Zupełnie  inaczej  wyglądał  demon  żeński  Ammut  posiadający  głowę  krokodyla,  tułów  lwicy  pożerający  dusze  skazane  na  śmierć  ostateczną.  Legenda  powiada,  że  Nehebkau  został  kiedyś  oswojony  przez  Re  i  odtąd  lojalnie  służy  bogu  słońca.

NUN

Pierwotne  wody  w  mitologii  egipskiej.  Jest  przedstawiany  jako  mężczyzna  stojący  po  pas  w  wodzie  z  uniesionymi  do  góry  rękoma  podtrzymując  łódź  słońca.  Chaos  wód  pierwotnych  był  głęboki,  wieczny,  mroczny  i  niewidzialny.

NUT

Egipska  bogini  nieba,  którą  przedstawiano  zwykle  pod  postacią  nagiej,  olbrzymiej  kobiety,  której  wygięte  w  łuk  plecy  podtrzymywane  przez  boga  powietrza  Szu  obejmowały  niebiosa.  Według  legendy  dzień  i  noc  są  wynikiem  słonecznego  odradzania  się :  słońce  wchodziło  wieczorem  w  usta  Nut,  nocą  przechodziło  przez  jej  ciało  i  rankiem  rodziło  się  z  jej  łona.

OZYRYS

Król  i  sędzia  zmarłych,  główne  bóstwo  śmierci.  Poświęconym  mu  miastem  było  Dżedu  leżące  w  Delcie  Nilu.  Był  panem  wylewu  i  wegetacji.  Ozyrusa  przedstawiano  jako  brodatego  mężczyznę  w  koronie  Górnego  Egiptu  na  głowie,  spowitego  w  całun  na  podobieństwo  mumii.  W  rękach  trzymał  bicz  i  flagellum  -  insygnia  władzy.  Przypisywano  mu  wprowadzenie  rolnictwa  i  wielu  rzemiosł,  uważana  także,  że  zapoczątkował  obrzędyreligijne,  przede  wszystkim  misteria  towarzyszące  procesowi  balsamowania  i  mumifikowania.  Egipcjanie  uważali,  iż  zachowanie  ciała  jest  istotnym  warunkiem  dla  zapewnienia  życia  wiecznego.  Bez  ciała  w  ogóle  nie  był  możliwy  dalszy  żywot  po  śmierci.  Byli  też  przekonani,  że  człowiek  obok  ciała  posiada  jeszcze  ba  i  ka  -  duszę  przedstawianą  w  postaci  ptaka  z  ludzką  głową  oraz  swego  rodzaju  sobowtóra,  stróża  ciała  rodzącego  się  wraz  z  ciałem  i  towarzyszącego  mu  w  świecie  zmarłych.  Tylko  faraonowie  stawali  się  po  śmierci  Ozyrysem,  natomiast  pozostali  mogli  dostąpić  zbawienia  kiedy  z  dobrym  wynikiem  przeszli  przez  sąd  badający  zawarte  w  nich  dobro  i  zło.  Na  nieszczęśnika,  który  uzyskał  wynik  niepomyślny  czekała  Ammut  -  pożeraczka  dusz.  Według  mitu  poświęconemu  Ozyrysowi,  został  on  utopiony,  rozczłonkowany  i  rozrzucony  po  ziemi  i  wodzie  przez  swego  brata  Seta,  który  zamknął  go  następnie  w  sarkofagu  i  wrzucił  do  Nilu.  Tam  odnalazła  go  Izyda,  jego  siostra  i  żona  i  doprowadziła  do  życia.  Odrodzony  bóg  nie  pozostał  jednakże  na  ziemi,  lecz  stał  się  panem  tych  co  już  odeszli  do „innego kraju„

PTAH

Jeden  ze  stwórców  świata,  opiekun  sztuk  i  rzemiosł.  Jego  święte  zwierze – byka   Apisa  uważano  za  symbol  płodności.  Przedstawiano  go  jako  mumię  ze  znakiem  życia  -  ankchem.  Centrum  jego  kultu  znajdowało  się  w  Memfis.  Jego  żoną  była  bogini  lwica – Sachmet,  a  synem  bóg  Nefertum,  z  którymi  tworzył  Triadę  Memficką.

  

RE

Bóg  słońce,  z  głową  sokoła,  dyskiem  słonecznym  na  głowie  i  ankchem – znakiem  zycia.  Powstały  z  własnej  woli  zrodził  parę  bogów :  Szu – boga  powietrza  i  Tefnut – boginię  wilgoci.  Z  ich  związku  zrodzili  się  Geb – bóg  ziemi  i  Nut – bigini  nieba.  Był  jednym  ze  stwórców  świata.  Centrum  jego  kultu  było  Heliopolis.  Identyfikowany  z  tebańskim  Amonem  jako  Amon – Re.  Wybitną  troską  obejmował  zmarłych.  Z  Horusem  umieszczał  w  królewskim  grobowcu  drabine,  żeby  zmarły  faraon  mógł  się  stamtąd  wydostać  do  „ pałacu  bogów „  Wierzono  ponad  to,  że  każdego  wieczoru  po  odbyciu  swej  codziennej  wędrówki  nad  ziemią  połyka  go  bogini  Nut,  w  której  ciele  odbywał  nocną  fazę  podróży.

SERAPIS

Bóg  państwowy  w  Egipcie  ptolemejskim.  Był  przedstawiany  pod  postacią  brodatego  mężczyzny  z  kędzierzawymi  włosami  i  koszykiem  na  głowie.  Centrum  jego  kultu  była  Aleksandria.  Tamtejsze  Serapeum  uważane  za  jeden  z  cudów  świata  ściągało  zewsząd  pielgrzymów  szukających  tutaj  cudownego  uzdrowienia.  Początkowo  Serapis  był  lekarzem,  bóstwem  które  górowało  nad  przeznaczeniem,  potem  przejęło  od  Ozyrysa  charakter  boga  świata  podziemnego.

SESZAT

Bogini  historii.  Na  sądzie  Ozyrysa  nad  zmarłymi  wraz  ze  swym  mężem  Totem  zapisywała  na  zwoju  papirusu  przebieg  rozprawy.

SET

Bóg  zła  i  niezgody  przedstawiany  z  głową  charta.  Poświęconym  mu  miastem  było  Ombos.  Po  zamordowaniu  swego  brata  Ozyrysa  został  pokonany  przez  jego  syna  Horusa  i  przepędzony  z  Górnego  Egiptu.

SOKAR

Egipski  bóg  pogrzebu,  przedstawiany  pod  postacią  zmumifikowanego  mężczyzny  z  głową  sokoła.  Centrum  jego  kultu  była  nekropolia  w  Memfis,  a  domeną  jego  władania – jedna  z  części  świata  podziemnego.

TOT

Pisarz  bogów  egipskich.  Autor  praw,  patron  nauczycieli,  pisarzy  i  urzędników,  wynalazca  pisma  hieroglificznego,  mistrz  magii.  Przedstawiany  z  głową  ibisa.  Miastem  mu  poświęconym  było  Hermopolis.

Galeria zdjęć