Krótkie panowanie Nubijczyków, a następnie uzależnienie Egiptu od Asyrii zmieniło zasadniczo struktury kraju. W Dolnym Egipcie istniało kilka dzielnic, podczas gdy Górny w dalszym ciągu tworzył państwo kapłańskie. Zaangażowanie się Asyrii na różnych frontach stworzyło warunki do odosobnienia kraju i jego zjednoczenia. Powiodło się to Psametykowi - księciu z Sais w Delcie, którego poparł król Lidii - Gyges wspierając buntujących się Egipcjan najemnikami jońskimi i karyjskimi. Psametyk stopniowo tylko zdołał przezwyciężyć trudności wewnętrzne likwidując księstwa dzielnicowe. Pewną odrębność polityczną zachowały w dalszym ciągu Teby, nad którymi jednak sprawowali rządy członkowie rodziny królewskiej. W związku z niejednolitą strukturą wewnętrzną kraju rozbitego między takie ośrodki jak osady wojskowe Libijczyków czy państwo świątynne w Tebach, podjął Pasmetyk próbę scentralizowania państwa. Przygotowywał się bowiem do grożącej Egiptowi wojny - sytuacja międzynarodowa była napięta. Plan ten jednak nie powiódł się głównie na skutek oporu tych kół, które były zainteresowane utrzymaniem istniejącego stanu rzeczy, a przede wszystkim osadników libijskich. By zrównoważyć wpływ Libijczyków oparł się Psametyk na najemnym wojsku greckim, któremu zawdzięczał tron. W najważniejszych punktach strategicznych kraju: w Elefantynie nad I Kataraktą, w Dafne granicznej twierdzy od strony Palestyny stały greckie załogi, również stworzona przez Psametyka flota złożona była z Okrętów greckich. Ta nowa polityka świadcząca o faworyzowaniu Greków przez dynastię odbiła się niekorzystnie na stosunkach wewnętrznych Egiptu, zwłaszcza, że w ślad za najemnikami zaczęli przybywać tu kupcy greccy.
Rodzącą się wśród Egipcjan wrogość do Greków usiłował rozładować jeden z następców Psametyka - Amazis zakładając wydzieloną kolonię dla Gerków - miasto Naukratis w Delcie. To posunięcie Amazisa wskazuje na tworzenie się w Egipcie pod wpływem zetknięcia się z obcymi ludami nie znanego uprzednio poczucia własnej odrębności. Królowie z dynastii saickiej usilnie dążyli do ponownego umocnienia pozycji Egiptu w ówczesnym świecie wykorzystując zmienioną sytuację polityczną jaka powstała w Azji po upadku Asyrii. Podjęta jednak przez Necho II próba zdobycia Syrii, traktowanej od czasów Nowego Państwa jako przedpole Egiptu zakończyła się klęską pod Karkemisz w 605 roku zadaną mu przez Babilończyków, którzy rościli sobie pretensje do tego kraju. Necho nie zrezygnował z planu odzyskania Syrii przygotowując się starannie do dalszej walki. Poza flotą grecką w jego służbie byli również żeglarze feniccy. Łatwiejszemu przerzuceniu floty miało służyć przekopanie kanału łączącego Nil z Morzem Czerwonym. W połowie VI w. p.n.e. w związku z pojawieniem się w Azji Przedniej nowej groźnej potęgi perskiej, zawarł Amazis sojusz z Babilonią, Lidią, a nawet ze Spartą, by przeciwstawić Persji połączone siły koalicji. Gdy jednak Persowie zaatakowali Egipt w 525 roku, główni sprzymierzeńcy tej koalicji znajdowali się już w mocy Persów i państwo egipskie zdane na własne siły łatwo stało się łupem najeźdźców. W starciu z Egipcjanami Persowie odnieśli zwycięstwo pod Pelusium, po czym oblegli Memfis. Psametyk III na wiadomość o poddaniu się Persom greckich kolonii w Cyrenejce skapitulował, jednak przy próbie zorganizowania powstania został ujęty i stracony. Po zwycięstwie Kambyzesa w bitwie pod Peluzjum podbito Egipt, przekształcając go w satrapię. Królowie achemenidzcy (tzw. XXVII dynastia, 525–404 p.n.e.) rezydowali w Persepolis, rządząc Egiptem za pośrednictwem mianowanych przez siebie namiestników satrapów. Urzędowym językiem w tym czasie stał się aramejski. Najwybitniejszym władcą perskim na tronie egipskim był Dariusz I (522–486 p.n.e.). Z dzieł tego króla na uwagę zasługuje kodyfikacja praw i wybudowanie kanału łączącego Nil z Morzem Czerwonym, co usprawniło kontakty z Persją. Persowie byli jednak postrzegani przez Egipcjan jako okupanci i w V w. Kilkakrotnie wybuchały przeciw nim powstania, zwłaszcza na terenie Dolnego Egiptu.
W 404 roku Amenardaisowi z Sais (tzw. XXVIII dynastia) udało się zawładnąć niemal całym krajem, a po nim władzę i tytulaturę królewską przejęli książęta z Mendes, którzy panowali jako tzw. XXIX dynastia (399–380 p.n.e.), po czym ulegli konkurencyjnej linii władców z Sebennytos (XXX dynastia, 380–343 p.n.e.). Okres panowania tej ostatniej rodzimej dynastii za sprawą Nektanebo przyniósł odrodzenie wielkiej działalności budowlanej i sztuki wzorowanej na dziełach z czasów Nowego Państwa. Persom udało się na krótko odzyskać Egipt (tzw. Drugie panowanie perskie, 342–332 p.n.e.), który jednak wkrótce potem stał się częścią monarchii Aleksandra Wielkiego.
_____________________________________________XXVI DYNASTIA Z SAIS (656 – 525 p.n.e.)
- Necho I
- Psametych I
- Necho II
- Psametych II
- Apries
- Ahmose II
- Psametych III
NECHO I
Necho I – w latach 672 - 664
p.n.e. gubernator Sais. Panował jako władca XXVI dynastii przez 8 lat (według
Manethona). Początki jego rodu wywodzą się prawdopodobnie od Tefnachta i
Bakenrenefa, władców saickich XXIV dynastii. W czasach panowania Taharki był jednym
z przywódców zbrojnego powstania przeciw asyryjskim najeźdźcom. Po krawawym
stłumieniu powstania przez Assurbanipala, został pojmany i wraz z rodziną
wywieziony do Niniwy, po czym zezwolono mu na powrót do rodzimego Sais pod
warunkiem poddania się władzy i woli władcy asyryjskiego. Warunki powrotu do
Sais zostały przez Necho przyjęte, co dało obu stronom wymierne korzyści.
Władca asyryjski, nie mogąc utrzymywać przez dłuższy czas w Egipcie kontyngentu
wojskowego, miał więc w Necho swojego człowieka, Necho zaś mógł utrzymywać
władzę w swym księstwie, mając w razie zagrożenia potężnego protektora. Był to
klasyczny układ - władza za cenę poddaństwa i ustępstwa za cenę władzy. Po
powrocie do Sais Necho panował jako Król Górnego i Dolnego Egiptu, mając w rzeczywistości
we władaniu jedynie część Dolnego Egiptu, był bowiem asyryjskim wasalem. Zginął
w 664 roku p.n.e z rąk żołnierzy Tanutamona podczas walk na terenach Delty w
kampanii przeciw garnizonom asyryjskim i ich egipskim poddanym. Pod wpływem
tych działań musiał uchodzić z terenów Delty syn i następca Necho - Psametych,
który objął władzę w Sais, ustanowiony władcą przez Assurbanipala podczas jego
inwazji na Egipt w roku 663 p.n.e.
PSAMETYCH I
Psametych I - faraon, władca
starożytnego Egiptu, założyciel XXVI dynastii, zwanej Saicką. Prawdopodobnie
panował w latach 664 - 610 p.n.e. Psametych I wywodził się z rodziny panującej
w Sais w Delcie. Ród z Sais sięgnął po koronę królewską dzięki najazdom
Asarhaddona i Aszurbanipala, władców Asyrii. Asarhaddon zmusił do ucieczki z
Egiptu Taharkę, przedostatniego władcę XXV dynastii, wywodzącej się z Nubii.
Książęta Sais stale i konsekwentnie sprzeciwali się panowaniu Nubijczyków i
trwali w przymierzu z Asyrią. Ojciec Psametycha Necho I zginął w walce z
następcą Taharki, Tanutamonem, który próbował, nie bez powodzenia, odzyskać
panowanie nad Egiptem. Jedynym jego przeciwnikiem pozostał wówczas Psametych,
któremu poparcia, także militarnego, udzielił Aszurbanipal, następca
Asarhaddona. Asyryjczycy złupili Teby i wycofali się, pozostawiając władzę
Psametychowi. Nowy król szybko uniezależnił się od protektorów, wykorzystując
ich zaangażowanie na innych frontach, a około roku 653 p.n.e. być może zadał im
militarną klęskę (wspomina o niej Herodot, lecz niektórzy badacze kwestionują
wiarygodność tej informacji). Pogłębiający się kryzys imperium asyryjskiego
pozwolił Psametychowi odbudować mocarstwową pozycję Egiptu w regionie (choć
Egipt nie odzyska już siły, jaką miał w czasach Nowego Państwa). W ostatnich
latach panowania to Psametych będzie udzielał pomocy Asyrii, której nie uratuje
jednak przed ostatecznym upadkiem.
Kontrolę nad Górnym Egiptem
Psametych I zapewnił sobie, wysyłając swoją córkę Nitokris do Teb i wymuszając
jej adopcję przez rządzące tam boskie małżonki Amona: Szepenupet II i Amenardis
II - siostrę i córkę Taharki. Opowieść o tym wydarzeniu uwieczniono na tzw.
steli adopcyjnej. Psametycha I uznał potężny Montuemhat, gubernator Teb z
nubijskiego jeszcze mianowania. Zapewne dzięki temu Montuemhat zachował swą
pozycję i mógł przygotować sobie monumentalny grobowiec u wejścia do kotliny
Deir el-Bahari w Tebach Zachodnich. Psametych I zasłynął jako władca
filohelleński - życzliwie nastawiony do Greków. Wiele miejsca poświęca mu
Herodot w swych "Dziejach" (ks. II). Król rozbudowywał armię,
sprowadzając najemników z Grecji i osiedlając ich w koloniach na terenie Delty.
Od jego panowania rozpoczyna się zainteresowanie greckich elit Egiptem. Obok
greckiego Psametych I wspierał również osadnictwo żydowskie. Żydzi utworzyli
liczną kolonię na Elefantynie, niezwykle interesującą ze względu na dokonane
tam przekształcenia judaizmu. Polityka króla doprowadziła do otwarcia Egiptu na
świat śródziemnomorski, wzmożenia kontaktów handlowych i w efekcie rozkwitu
ekonomicznego.
Ekonomiczne i militarne
otwarcie Egiptu Psametych I łączył z konserwatyzmem w kwestiach religii i
działalności artystycznej. W sztuce i ideologii Psametych I i jego następcy z
XXVI dynastii podkreślać będą swe związki z tradycją wielkich epok w dziejach
Egiptu. Stąd ich panowanie określa się mianem renesansu saickiego. Władcy
saiccy będą imitować, bardzo udatnie, styl Starego Państwa. W ramach odradzania
czystej tradycji egipskiej Psametych I zwalczał obce kulty (a przy okazji kult
egipskiego boga Seta, wiązanego z Azją). Za panowania XXVI dynastii
rozpowszechnił się na ogromną skalę kult zwierzęcych wcieleń bóstw, obecny w
religii egipskiej od zawsze, lecz nigdy tak nie eksponowany. Psametych I
rozpoczął rozbudowę katakumb dla świętych byków - Serapeum w Sakkarze.
NECHO II
Necho II - faraon z XXVI
dynastii saickiej - władca Egiptu w latach 610-595 p.n.e. Syn Psametycha I i królowej
Mehitenusechet. Zdecydował się na udzielenie pomocy Aszuruballitowi II,
ostatniemu królowi Asyrii, za cenę Syrii, Fenicji i Judy. Musiał stłumić
powstanie w Gazie. W czasie marszu na północ do Syrii, którą pragnął zająć
przed Nabopolassarem, został zaatakowany przez króla Judy Jozjasza. Pokonał go
pod Megiddo w 609 p.n.e., a królestwo jego stało się lennem Egiptu.[3] Necho II
zajął Syrię i połączył się z wojskami Aszuruballita II pod Karkemisz.
Babilończycy pod wodzą Nabuchodonozora II zaatakowali armię asyro-egipską w 605
p.n.e. Jak relacjonuje prorok Jeremiasz, Jr 46:12 BT, Usłyszały narody o twej
hańbie, ziemia się napełniła twoim bolesnym wołaniem. Jeden wojownik potknął
się o drugiego, obaj razem upadli. Necho II po klęsce szybko wycofał się do
Egiptu, na który najechał Nabuchodonozor II, pustosząc Deltę Nilu. Z państwem
Kusz utrzymywał poprawne stosunki, trzymając granicę na wysokości Elefantyny. Kontynuował
linię polityczną Psametyka:
- rozwijał greckie osadnictwo,
- oparł siłę swej armii na
greckich najemnikach,
- przy pomocy podległych mu
wcześniej miast fenickich wybudował potężna flotę,
- operującą na Morzu
Śródziemnym i Morzu Czerwonym,
- w celach handlowych i
wojennych,
- lecz nie ukończył kanału
mającego połączyć peluzyjską odnogę Nilu z Morzem Czerwonym.
Według Herodota z rozkazu
Necho II Fenicjanie ok. r. 600 p.n.e. opłynęli Afrykę, relacja ta jest jednak
kwestionowana.
PSAMETYCH II
Psametych II – faraon, władca
starożytnego Egiptu z XXVI dynastii saickiej. Syn Necho II i Chedebarbenet.
Panował w latach 595-589 p.n.e.. Jego małżonką została Tahut, ze związku z
którą narodził się jego syn i następca Apries. Córka Psametycha II,
Anchnesneferibre została adoptowana przez Nitokris, stając się jej
następczynią, Boską Małżonką Amona. Urząd ten sprawowała do około 525 roku
p.n.e., do czasów inwazji perskiej na Egipt. Od początku swego panowania,
Psametych z niezwykłą wytrwałością i systematycznością niszczył i zacierał
ślady panowania kuszyckiego w Egipcie, szczególnie skupiając się na Karnaku i
reliefach Taharki.
W około trzecim roku swego
panowania dokonał inwazji na Nubię, podbijając jej północną część. Wojska
egipskie złożone głównie z Egipcjan, Fenicjan, Żydów i najemników greckich
dotarły do III Katarakty, zmuszając Aspeltę, króla Nubii do wycofania się na
południe. Zdobyto i doszczętnie splądrowano i zniszczono Napatę Było to
przyczyną przeniesienia stolicy Nubii do Meroe, co dało początek nowemu,
potężnemu państwu Meroe, którego potęga przetrwała do IV wieku n.e. O jego
rozwoju i potędze świadczy blisko pięćdziesiąt piramid jego władców,
znajdujących się w Meroe. Walki Psametycha w Nubii opisuje tekst na steli
zwycięstwa Psametycha, odnalezionej w Kalabasza, około pięćdziesiąt kilometrów
na południe od Asuanu. W czasie swego panowania zezwolił greckim kupcom i
żołnierzom na osiedlenie się w Naukratis. Psametych zmarł w szóstym roku swego
panowania. Został pochowany w Sais, zaś królowa Tahut spoczęła w Athribis,
gdzie grób jej odnaleziono na początku lat pięćdziesiątych XX wieku.
APRIES
Apries - faraon - władca starożytnego Egiptu z Okresu
Schyłkowego, z XXVI dynastii saickiej. Panował w latach 589 - 570 p.n.e. Był
synem Psametycha II. Prowadził odmienną niż jego ojciec, politykę zagraniczną,
polegającą głównie na podjęciu prób odzyskania dla Egiptu wpływów w
Syro-Palestynie, ograniczeniu rozwoju miast, głównie Tyru i Sydonu, mogących
stać się bazą wyjściową do inwazji na Egipt oraz przełamania hegemonii
babilońskiej w tym regionie. Było to priorytetem początkowych lat jego
panowania. W latach końcowych, walcząc o władzę sprzymierzył się z siłami
babilońskimi, co w efekcie przyniosło klęskę i śmierć. W pierwszej kolejności
postanowiono unieszkodliwić Tyr. W tym celu zorganizowano jego blokadę, która
być może trwała około 3 lat. Egipcjanom nie udało się jednak zdobyć miasta,
którego władca Itobal III poprosił o pomoc władcę babilońskiego -
Nabuchodonozora II, którego wojska wkrótce wkroczyły do miasta. Plany Apriesa
nie tylko nie spełniły się ale także zaszkodziły Egiptowi, odcinając od niego
Fenicję. Niejako zadośćuczynieniem utraty Tyru było zdobycie Sydonu i Gazy.
W królestwie Judy, początkowo
neutralnej wobec Babilonu, stronnictwo antybabilońskie zdobywało coraz większe
poparcie. Sedecjasz, ostatni władca Judy, być może pod wpływem namowy Apriesa,
zmienił swą politykę i otwarcie wystąpił przeciw Babilończykom. W odpowiedzi
Nabuchodonozor natychmiast dokonał inwazji na Judę, zajął liczne warowne miasta
i dążąc do likwidacji niezależności tego królestwa, przystąpił w 587 roku
p.n.e. do oblężenia samej jego stolicy - Jerozolimy. Oblężona stolica Judy,
osamotniona, mogła liczyć jedynie na pomoc ze strony Egiptu, ale Apries zwlekał
z podjęciem jakiejkolwiek akcji. Gdy oblężenie i blokada miasta przedłużały
się, faraon w końcu postanowił pójść miastu z odsieczą. Plan zakładał szybkie
uderzenie z zaskoczenia jako jedyne możliwe rozwiązanie w zmaganiach z wojskami
babilońskimi. Nabuchodonozor, dowiedziawszy się jednak o ruchach wojsk faraona,
wyruszył naprzeciw nim, zwalniając blokadę Jerozolimy i chwilowo odstępując od
oblężenia miasta. W Apriesie upatrywano zbawcę i obrońcę Jerozolimy. W mieście
zapanowała powszechna radość i euforia, która wkrótce przerodziła się w
zaskoczenie i przerażenie. Bowiem wiosną 586 roku p.n.e. doszło do spotkania
sił egipskich z siłami Nabuchodonozora, w którym Egipcjanie ponieśli klęskę i
zostali zmuszeni do wycofania się z Judy. Siły babilońskie powróciły pod
Jerozolimę i wkrótce w wyniku nasilenia działań oblężniczych obrona została
przełamana i latem 586 roku p.n.e. miasto zostało zdobyte. Żołnierze babilońscy
dokonali straszliwej rzezi mieszkańców i ogromnego spustoszenia, zdobytego
miasta. Władca Judy - Sedecjasz zdołał zbiec lecz został wkrótce ujęty i po
wymordowaniu całej jego rodziny, oślepionego wywieziono do Babilonu. Za
ustępującymi wojskami Apriesa ciągnęły tysiące mieszkańców Judy zamierzając
schronić się przed Babilończykami w Egipcie. Migracja ta dała początek nowemu
osadnictwu izraelskiemu w Egipcie. Najsilniejsza społeczność powstała na
Elefantynie.
Po burzliwych wydarzeniach w
Syro-Palestynie, nastąpił okres spokoju wewnętrznego i względnego
ustabilizowania władzy. Czas ten faraon zapewne spożytkował na działalność
budowlaną i ugruntowanie swej władzy. Schyłkowe lata jego panowania, podobnie
jak początkowe, przyniosły w Egipcie burzliwe wydarzenia; bunt, walki
wewnętrzne, napaść wojsk babilońskich i w końcu klęskę i śmierć. Podłożem
zaostrzającej się sytuacji było narastanie niezadowolenia wśród Egipcjan,
spowodowane zwiększającym się napływem osadników greckich, wzrostem znaczenia
społeczności greckich, licznymi przywilejami im nadawanymi, rosnącym wpływem
Greków w armii egipskiej oraz wyraźnym sprzyjaniem im przez samego faraona.
Niepokoje zapoczątkowały zamieszki, które wybuchły w Cyrenajce pomiędzy
ludnością libijską, a napływową ludnością grecką. Libijczycy poprosili o pomoc
faraona, a ten obawiając się konfrontacji pomiędzy najemnikami greckimi,
stanowiącymi znaczną siłę w jego armii i wojskami greckimi w Libii, wysłał aby
spacyfikować zamieszki, armię złożoną z samych Egipcjan. Armią dowodził Amazis,
który, według Herodota, w czasie przemowy do zebranych wojsk został obwołany
władcą. Przejęcie przez niego władzy oznaczało bunt przeciw Apriesowi i wybuch
wojny domowej. Po fiasku misji mediacyjnej, obaj wodzowie; faraon i uzurpator,
dążyli do jak najszybszej konfrontacji. Do spotkania dwóch przeciwnych armii
doszło pod Momemfis, gdzie stoczono krwawą bitwę. Armia Apriesa została
pokonana, a on sam dostał się do niewoli. Przewieziono go do Sais, które już
wówczas stanowiło rezydencję Amazisa, gdzie pod naciskiem, prawdopodobnie swych
doradców, nowy władca - "wydał Apriesa Egipcjanom, a ci udusili go,
następnie pogrzebali w jego rodzinnym grobie."
Jest to jedna z wersji końca
panowania Apriesa. Inna mówi o okresie około dwóch lat panowania obydwu władców
i śmierci Apriesa podczas walk armii Amazisa z wojskami Nabuchodonozora II,
króla Babilonu, który wojnę domową w Egipcie próbował wykorzystać aby zdobyć
władzę nad Egiptem. Według tej wersji Apries przeszedł na stronę babilońską.
Jeszcze inna wersja mówi, iż Apries zginął zamordowany po walkach wewnętrznych
i próbie odzyskania władzy.
AHMOSE II
Ahmose II (Amazis) – faraon –
władca starożytnego Egiptu z Okresu Schyłkowego, z XXVI dynastii saickiej.
Panował w latach 570 - 526 p.n.e.. Prawdopodobnie nie pochodził z królewskiego
rodu. Był wysokiej rangi dowódcą wojskowym i generałem. W czasach panowania
faraona Psametycha II był wodzem armii w wyprawie do Kusz. Według Herodota
został wyniesiony do władzy przez podległe sobie oddziały wojsk. Być może
władzę objął na dwa lata przed śmiercią swego poprzednika – Apriesa. Obaj ci
władcy konkurowali więc o władzę królewską, przez dwa lata, każdy kontrolując
podległe sobie tereny, a Amazis w związku z tym, początkowo uważany był za
uzurpatora. Był władcą wybitnym, niezwykle inteligentnym i utalentowanym, choć
powierzchownie swym sposobem bycia, mogącym uchodzić za nieokrzesanego gbura,
prostaka i utracjusza. Podczas swoich rządów promował kulturę grecką. Wynikało
to po częścì z tego, że jego żoną była Greczynka Ladike. Wiele barwnych
opowieści o Amazisie, dowodzących tego, zawdzięczamy opisom Herodota. W okresie
długiego, 44-letniego jego panowania zdarzyło się wiele niezwykle ważnych
dziejowych faktów politycznych, ważących na dziejach Egiptu oraz innych
królestw i imperiów we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Pierwsza
upadła Media, po niej Lidia, której władca Krezus próbował ratować swe państwo
lecz wkrótce jego stolica Sardes upadła. Wkrótce potem pod naporem Persów upadł
Babilon, którego ostatni król Nabunaid dostał się do niewoli. Wszystko to stało
się za sprawą rodzącej się potęgi monarchii Achemenidów, którą zapoczątkował
wybitny władca – Cyrus Wielki.
Już w początkach swego
panowania, jeszcze w okresie rywalizacji z Apriesem, doszło do starć z wojskami
króla babilońskiego Nabuchodonozora II, który chcąc skorzystać z walk
wewnętrznych w Egipcie dążył do zdobyczy na terenie Egiptu. Do bitwy doszło u
wschodnich granic Egiptu, a uczestniczący w niej po stronie egipskiej greccy
najemnicy zostali pokonani i zmuszeni do ucieczki. Wojska Nabuchodonozora
spustoszyły i złupiły część Egiptu, wywożąc ogromne bogactwa. Zwycięstwo króla
babilońskiego nie pociągnęło jednak za sobą podboju i okupacji Egiptu. Wojska
najeźdźcy szybko wycofały się i powróciły do swego kraju. Według niektórych
relacji w czasie tej kampanii zginął Apries, uległszy propozycjom
Nabuchodonozora odzyskania władzy za cenę ustępstw na rzecz Babilonu. Po
ustabilizowaniu swej władzy, pierwszym, palącym problemem nowego faraona stała
się konieczność uregulowania statusu greckich najemników, którzy z powodu
licznych przywilejów, nadawanych im przez lokalnych nomarchów oraz zdolności
adaptacyjnych w nowym kraju zamieszkania stali się obiektem nienawiści ze
strony rdzennych mieszkańców Egiptu. W tym celu faraon zgromadził i osiedlił
wszystkich Greków w Naukratis, mieście nad Rzeką Zachodnią, położonym w połowie
dystansu pomiędzy Memfis, a wybrzeżem morskim. Z nadania faraona osadnicy
otrzymali szeroką autonomię oraz swobodę wyznawania swej religii i oddawania
czci bogom. Wkrótce miasto stało się ośrodkiem kwitnącego handlu i kultury
greckiej, co spowodowało znaczny jego rozwój. Przynosiło ono również wymierny
zysk Egiptowi, pobierany był bowiem 10% podatek od transakcji handlowych.
Wzrastająca potęga państwa
perskiego, rządzonego przez Cyrusa, spowodowała zmianę układu sił, dążącego do
stworzenia hegemonii na całym obszarze Bliskiego Wschodu. Doskonale zdający
sobie z tego sprawę Amazis, będący przewidującym władcą i doskonałym dyplomatą
dążył do stworzenia układu, mogącego zrównoważyć i przeciwstawić się
wzrastającemu zagrożeniu ze strony perskiej. Wykorzystując swe talenty
prowadził politykę zagraniczną mogącą przynieść Egiptowi korzyści. Zawierał
przymierza i układał stosunki przyjacielskie. Pierwszymi byli Grecy z Cyreny,
których władca Battos II wydał za mąż za Amazisa swą córkę Ladikę, późniejszą
matkę faraona Psametycha III – ostatniego władcy XXVI dynastii. Przyjazne
stosunki zawarte zostały również z Krezusem, królem Lidii oraz Polikratesem,
tyranem Samos, niepodzielnym władcą na Morzu Egejskim. Dzięki temu przymierzu,
Amazis zapewne dążył do zabezpieczenia się przed zagrożeniem ze strony Fenicji,
podporządkowanej już władzy Persów. Dzięki znacznemu udziałowi floty
Polikratesa, zdołał również Amazis podporządkować sobie Cypr, który stał się
poprzez wysoki trybut, źródłem zysków Egiptu. Niestety przyjaźń z Polikratesem
nie wytrzymała próby czasu i została zerwana, być może w wyniku pomocy jaką
udzielił on Persom, szykującym inwazję na Egipt. Sam Polikrates został przez
Persów zdradzony, podstępnie zwabiony do Magnezji i ukrzyżowany przez jednego z
satrapów perskich – Orojtesa. Niestety, jak wkrótce się okazało, przymierza,
zawarte przez Amazisa, wobec bezwzględności potęgi perskiej nie na wiele się
przydały, pozostawiając Egipt osamotniony, stojący przed groźbą nowej wojny. Wśród
swych rozlicznych talentów, przejawiał Amazis również wybitne zdolności
reformatorskie i prawodawcze. Podjął się bowiem niezwykle trudnego dzieła
zreformowania i ponownego spisania prawa egipskiego. Dzieło to nie doczekało
się swego ukończenia, gdyż w trakcie jego realizacji faraon zmarł. Zdołał
jednak osiągnąć wiele, ustanawiając niezwykle ważne prawa. I tak dziełem
legislacji Amazisa jest ustanowienie podatku dochodowego jako środka kontroli
przychodów oraz obowiązek składania corocznych raportów o stanie środków do
życia każdego obywatela. Brak środków do życia lub brak raportu, prawo egipskie
karało z całą surowością. Przewidywało bowiem za to karę śmierci. Amazis
odebrał kapłanom administrację świątyń oraz uwolnił rolników od posłuszeństwa
wobec kleru i osób prywatnych.
Wszelkie przedsięwzięcia,
jakie realizował Amazis, wykonywane były dokładnie, systematycznie i starannie.
Taki też był program budowlany podjęty przez faraona. Budował wiele, głównie w
Delcie oraz Tebach, gdzie boską małżonką Amona została jego córka – Nitokris
II. Pełniła ona również obowiązki arcykapłańskie i podobnie jak jej
poprzedniczki realizowała szeroko zakrojony program budowlany. W Sais Amazis
rozbudował świątynię Neit, w Memfis wzniósł sanktuarium Izydy oraz świątynię
Ptaha. Świątynie powstały również w Mendes i Abydos. W Athribis, w Delcie
powstały jedyne w swym rodzaju świątynie, wzniesione z racji podmokłego terenu
na potężnych fundamentach, wykonanych z piaskowca i obudowanych suszona cegłą
mułową. Ślady owych fundamentów odkryto podczas wykopalisk wraz z depozytem
fundacyjnym z imieniem Amazisa. Wynikiem wieloletnich związków, przymierzy i
przyjaźni łączących Amazisa z Grekami była budowa świątyni Ateny w Egipcie oraz
dary wotywne jakie wysyłał do Cyreny, czy też na Samos i do Lindos. Świątynia
Apollina w Delfach została odbudowana po pożarze przy znacznym udziale
funduszy, wyasygnowanych przez Amazisa. Niefortunnym zrządzeniem losu, Amazis
zmarł w najtrudniejszym momencie swego panowania, a jednocześnie w momencie, w
którym jego wybitne talenty mogły okazać się niezwykle cenne aby ocalić Egipt.
Gdy armia perska zbliżała się do granic Delty, władca perski Kambyzes otrzymał
wiadomość o śmierci faraona oraz objęciu władzy przez jego syna Psametycha III,
który, jak okazało się niebawem, nie zdołał uchronić Egiptu przed inwazją i
okupacją. Według Herodota, mumia Amazisa została pochowana w stołecznym Sais w
obrębie świątyni bogini Neit.
PSAMETYCH III
Psametych III - ostatni faraon
z XXVI dynastii saickiej - panował w latach 526 - 525 p.n.e.. Syn Amazisa i
Ladiki, córki króla Cyreny - Battosa. Wstąpił na tron po śmierci ojca i jako
niedoświadczony władca na samym początku swego panowania musiał przeciwstawić
się inwazji armii perskiej, dowodzonej przez Kambyzesa II. Przyczyn inwazji na
Egipt należy szukać w imperialistycznych dążeniach Persji oraz przeciwstawianiu
się jej greckich miast położonych w Azji Mniejszej, które zyskały
sprzymierzeńców w Egipcie. Bezpośrednim pretekstem stał się incydent, w którym
Amazis oszukał Kambyzesa, wysyłając mu za żonę nie swoją córkę, lecz córkę
swego poprzednika Apriesa. W skład armii inwazyjnej oprócz Persów, wchodzili
także najemnicy greccy, cypryjscy, karyjscy i feniccy. Sytuację pogorszyła
także zdrada Polikratesa i Fanesa oraz pomoc, jakiej udzielili Persom Arabowie.
W maju 525 p.n.e. doszło do bitwy pod Peluzjum, w której zaskoczone, naprędce
zgrupowane wojska egipskie poniosły klęskę i w efekcie zmuszone były do
wycofania się do Memfis. Wkrótce także upadło Sais, miasto stołeczne dynastii,
Heliopolis oraz, po krótkim oblężeniu, również Memfis zostało zdobyte.
Psametych dostał się do niewoli i z rozkazu Kambyzesa został przewieziony do
Suzy. Wkrótce w wyniku prób spiskowania został skazany na śmierć. Nakazano mu
popełnienie samobójstwa. Wojska perskie wtargnęły do Egiptu, dotarły aż do Teb,
które zostały złupione i zniszczone. Klęska i śmierć Psametycha zapoczątkowała
w dziejach Egiptu okres rządów Achemenidów zwany Pierwszym Panowaniem Perskim,
trwający około 125 lat i określany jako XXVII dynastia.
_____________________________________________XXVII DYNASTIA PERSKA (525 – 404 p.n.e.)
- Kambyzes
- Dariusz I
- Kserkses
- Artakserkses I
- Dariusz II
_____________________________________________
XXVIII DYNASTIA Z SAIS (404 – 399 p.n.e.)
- Amyrtajos
AMYRTAJOS
Amyrtajos - jedyny faraon z
XXVIII dynastii, prawdopodobnie syn Pausirisa i wnuk Libijczyka, Amyrtajosa z
Sais, jednego z przywódców powstania Inarosa, przeciwko władzy perskiej.
Panował w latach 404 - 399 p.n.e. Wiadomości o tym władcy są stosunkowo
nieliczne. Podobnie jak jego dziadek, jeszcze przed rokiem 414 p.n.e. stanął na
czele powstania ludności egipskiej przeciwko władzy satrapy perskiego
Artakserksesa. Dzięki wsparciu Sparty i konfliktom wewnętrznym w imperium
perskim, po śmierci Dariusza II udało się mu w końcu wywalczyć niepodległość
kraju w 404 p.n.e. W swojej polityce wewnętrznej dążył do zjednoczenia pod
swoją władzą całego Egiptu, zwalczając liczne bunty, wywoływane przez innych
pretendentów do tronu. Obawiał się również interwencji perskiej, co było jednym
z powodów zamordowania Tamosa, Egipcjanina w służbie perskiego buntownika
Cyrusa. Nie są znane okoliczności przejęcia władzy przez Neferitesa i nową
dynastię. Przypuszcza się, że zmiana dynastii rządzącej miała gwałtowny
przebieg.
_____________________________________________XXIX DYNASTIA Z MENDES (399 – 380 p.n.e.)
- Neferites I
- Achoris
- Psamutis
- Neferites II
NEFERITES I
Neferites I - władca
starożytnego Egiptu, pierwszy faraon XXIX dynastii. Doszedł do władzy jesienią
399 p.n.e., najprawdopodobniej po uwięzieniu i straceniu poprzedniego faraona
Amyrtajosa. Panował w latach 399 - 393 p.n.e. Stolicą jego stało się Mendes. Początkowo
prowadził aktywną politykę zagraniczną, skierowaną przeciwko Persji. Wyrazem
jej było przymierze zawarte przez Neferitesa z królem Sparty Agesilaosem,
przypieczętowane wysłaniem przez Egipt pomocy w postaci 500 tysięcy korców
zboża i wyposażenia dla 100 trójrzędowców. Flota wioząca to zaopatrzenie
została jednak przyłapana koło Rodos przez flotę dowodzoną przez ateńskiego
najemnika w służbie perskiej Konona i rozbita. Po tej porażce Neferites wycofał
się z aktywnej polityki zagranicznej, kierując uwagę na sprawy wewnętrzne.
Rozwinął w tym czasie intensywną działalność budowlaną.
ACHORIS
Achoris – faraon, władca
starożytnego Egiptu. Panował prawdopodobnie w latach 390 - 380 p.n.e.. Faraon z
XXIX dynastii, najwybitniejszy władca z tej dynastii. Prawdopodobnie syn Neferitesa
I i ojciec Neferitesa II. Po śmierci Neferitesa I i walkach o sukcesję objął
władzę w 392 p.n.e. Cała jego polityka wewnętrzna i zagraniczna była
ukierunkowana na organizację obrony Egiptu przed perskim najeźdzcą. Achoris
stworzył armię ateńskich najemników pod wodzą Chabriasa i flotę wojenną.
Zawierał liczne przymierza skierowane przeciwko Persji - z wygnanym władcą
Cypru Ewagorasem z Salaminy, z greckimi miastami Azji Mniejszej, kartagińskimi
Barkidami, a w 389 p.n.e. z Atenami. W 387 p.n.e. udało się Ewagorasowi zdobyć
Cypr, ale już w następnym roku sojusznicy opuścili Achorisa i Ewagorasa,
zawierając separatystyczny pokój z Persją. Zwolnione z działań w Azji Mniejszej
i Grecji siły perskie uderzyły na Egipt w następnym roku, ale zostały odparte
przez Achorisa. W tym czasie Ewagoras zdobył Tyr i osiadł w Cylicji. Persowie
odzyskali utracone na rzecz Ewagorasa ziemie w latach 381-380 p.n.e.. Tuż przed
upadkiem Cypru w 380 p.n.e., po którym Egipt musiał sam stawiać czoła Persji,
Achoris zmarł.
NEFERITES II
Neferites II – faraon, władca
starożytnego Egiptu. Panował prawdopodobnie w 380 p.n.e. Faraon z XXIX dynastii.
Prawdopodobnie syn Achorisa. Panował tylko 4 miesiące (czerwiec - październik
380 p.n.e.). Został obalony przez Nektanebo I założyciela XXX dynastii. Nie
zostały odnalezione żadne zabytki z czasu panowania tego władcy, ale jest
wymieniany przez Manethona i Kronikę Demotyczną.
_____________________________________________XXX DYNASTIA Z SEBENNYTOS (380 – 343 p.n.e.)
- Nektanebo I
- Tachos
- Nektanebo II
NEKTANEBO I
Nektanebo I (380-362 p.n.e.)
faraon - władca Starożytnego Egiptu, założyciel ostatniej rodzimej, XXX
dynastii. Był synem naczelnego dowódcy armii egipskiej Dżedhora z Sebennytos,
prawdopodobnie mężem Egipcjanki Udżaszu lub Greczynki Ptolememais. Jego synami
byli Tachos i generał Czahapimu. Doszedł do władzy obalając Neferitesa II.
Chcąc utrzymać prestiż swoich rządów i jedność państwa prowadził intensywną politykę
religijną i budowlaną. Wiosną 373 p.n.e. armia perska i flota z Akko w
Palestynie pod dowództwem satrapy Syrii Farnabazosa i greckiego dowódcy
najemników Ifikratesa zaatakowały Egipt. Persom udało się wedrzeć na tereny
Wschodniej Delty w okolicach odnogi Nilu przy Mendes, jednak silny opór
egipski, nieporozumienia w dowództwie wojsk inwazyjnych i rozpoczynający się
wylew Nilu zmusił armię perską do odwrotu. Wielkie powstanie satrapów
zachodnich prowincji Persji w latach 60. IV w. p.n.e. doprowadziło do
całkowitej zmiany sytuacji i teraz Egipt zaczął wspierać Greków w Azji
Mniejszej oraz Spartę i Ateny. Prawdopodobnie w 365 p.n.e. Nektanebo uczynił
swojego syna Tachosa koregentem, umożliwiając mu tym samym przejęcie władzy po
swojej śmierci w 362 p.n.e.
TACHOS
Tachos (362 - 360 p.n.e.) –
drugi faraon XXX dynastii, syn Nektanebo I. Wyniesiony przez ojca do godności
koregenta w 364 p.n.e. Od początku panowania, jeszcze za życia ojca, prowadził
aktywną politykę zagraniczną. Umacniał stosunki z Grecją (głównie z Atenami i
Spartą). W kraju prowadził bezwzględną politykę finansową zwiększając podatki i
konfiskując dobra świątynne, co wywołało niezadowolenie kapłanów i ludu. W
obliczu rozpadu państwa perskiego po powstaniu satrapów zachodnich prowincji
zdecydował się na wyprawę wojenną do Palestyny i Syrii, pragnąc zdobyć te
ziemie dla Egiptu. Wspierały go oddziały najemników greckich pod dowództwem
Agiselaosa ze Sparty i flota złożona z 200 trier dowodzona przez ateńskiego
stratega Chabriasa. Wyprawa, która wyruszyła wiosną 360 p.n.e., nie natrafiła
na większy opór, co pozwoliło zrealizować cele przedsięwzięcia. Zdobycze
wyprawy zostały jednak zaprzepaszczone w wyniku przewrotu pałacowego pod wodzą
brata królewskiego Czahapimu, sprawującego pod nieobecność faraona urząd
namiestnika Egiptu. Osadził on na tronie swojego syna Nektanebo II, uzyskując
poparcie armii i kapłanów. W tej sytuacji Tachos uciekł do Persji i otrzymał
azyl na dworze perskiego władcy Artakserksesa II.
NEKTANEBO II
Nektanebo II (360 - 342
p.n.e.) – władca starożytnego Egiptu - trzeci i ostatni faraon XXX dynastii, syn
Czahapimu, bratanek Tachosa. Doszedł do władzy po przewrocie zorganizowanym
przez swego ojca i obaleniu faraona Tachosa. Dzięki wsparciu oddziałów
najemników greckich pod wodzą Agesilaosa ze Sparty pokonał nieznanego z imienia
pretendenta do tronu z Mendes. W trakcie swego panowania podjął wiele inicjatyw
budowalnych w Delcie Nilu. Pierwsze 10 lat jego rządów upłynęło spokojnie.
Jednak na przełomie 351/350 p.n.e. król Persji Artakserkses III Ochos podjął
kolejną próbę podbicia Egiptu i został odparty przez wojska Nektanebo m.in.
dzięki zarazie, która zdziesiątkowała wojska najeźdźców. To niepowodzenie
władcy perskiego spowodowało secesję Fenicji i Cypru od Persji i zawarcie przez
te kraje przymierza z Egiptem. Jednak ze względu na trudną sytuację gospodarczą
i polityczną Nektanebo mógł udzielić sojusznikom tylko ograniczonego poparcia.
Doprowadziło to do katastrofy. Do 343 p.n.e. Persowie odzyskali odłączone
terytoria, a następnie liczącą 300 000 żołnierzy armią uderzyli na Egipt i
pokonali wojska Nektanebo, opanowując Deltę, a następnie cały Górny i Dolny
Egipt. Sam faraon ratował się ucieczką do Dolnej Nubii.
_____________________________________________II PANOWANIE PERSKIE (343 – 332 p.n.e.)
- Artakserkses III
- Arses
- Dariusz III
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz